EPISTEMOLOGIYADA BILIMNING TABIATI VA UNING RIVOJLANISHI

Abstract

Epistemologiya (yunoncha "episteme" — bilim, "logos" — ta'lim) — bilimning tuzilishi, faoliyati va rivojlanishini o'rganadigan falsafiy va uslubiy fan. An'anaviy ravishda bilim nazariyasi bilan bog'liq bo'lsa-da, noklassik falsafada epistemologiya va gnoseologiya (bilimshunoslik) orasida farqlarni ko'rsatish tendentsiyasi mavjud. Agar gnoseologiya "subyekt-obyekt" qarama-qarshiligini asos qilib olgan bo'lsa, epistemologiya uchun asosiy qarama-qarshilik "obyekt-bilim"ga asoslanadi. Epistemologlar bilimni amalga oshiradigan "gnoseologik subyekt"dan emas, balki bilimning obyektiv tuzilmalaridan boshlanadilar. Epistemologiyaning asosiy muammolari quyidagilarni o'z ichiga oladi: bilimlarning qanday tuzilganligi, ularni obyektivlashtirish va ilmiy, nazariy va amaliy faoliyatda qanday amalga oshirilishi, bilimlarning turlari, "hayot" va bilimlarning o'zgarishi va rivojlanishining umumiy qonuniyatlari. Bilish jarayonida ishtirok etuvchi ong mexanizmi bilvosita, bilishda bog'lanishlar orqali hisobga olinadi, masalan, nominatsiyalar, murojaatlar va ma'nolar orqali.